Buiten spelen is leuk!

Dat is de reactie van bijna alle kinderen. Buiten spelen is echter veel meer dan alleen maar leuk. Buiten spelen is van groot belang voor de ontwikkeling van een kind. Buitenspel is een moment van de kinderen. Het moet een moment zijn waarin de kinderen zelf voor keuzes komen te staan en die met elkaar moeten afwegen. Wij (vak)leerkrachten en beweegprofessionals zijn ervoor om op het juiste moment de juiste vragen te stellen en de context waarin ze spelen betekenisvol genoeg te maken.

Er komt steeds meer literatuur beschikbaar over het belang van spelen voor de algehele ontwikkeling van het kind. Als kinderen speel je van nature met elkaar samen, maar het is in ons onderwijssysteem niet meer vanzelfsprekend dat spelen als effectief leermoment beschouwd wordt. Ons onderwijssysteem is verwikkeld geraakt in een ‘rat race’ om kinderen zo efficiënt mogelijk op te leiden, het liefst tot academische volwassenen. Door dit streven is het belang van leren boven dat van het spelen geplaatst. Het kind wordt daarom vaak in een gecontroleerde context geplaatst, zodat prestaties gemeten kunnen worden.

We krijgen hierdoor te maken met standaardisatie, toetsing,

vergelijking, angst om te falen en stress.

Ook worden kinderen vaak ‘gestraft’ voor het falen met nog minder bewegingstijd en -vrijheid. 

Wat kunnen we als beweegspecialist met deze informatie? Hoe zien onze (gym)lessen eruit als we er wetenschappelijk naar kijken en er dan van uitgaan dat een kind zich met name breed ontwikkelt als leren op een spelende wijze gebeurt? We zijn ook binnen de gymlessen steeds meer geneigd om net zoals de andere schoolvakken het leerproces te controleren door te toetsen en de uitkomsten te koppelen aan landelijke gemiddelden, cijfers en leeftijden. Of het kind hier echt beter van wordt? 

Moeten we daar nog goed over nadenken? De koppeling van een (brede) bewegingsontwikkeling met allerlei testen is een slechte ontwikkeling. Taal en rekenen zijn er na twintig jaar achter gekomen dat al dat testen ‘de pest is voor ontwikkeling’ of moet ik het politiek correcter formuleren en stellen dat duidelijk is geworden dat het niet bevorderlijk is voor de ontwikkeling. En nu komt de lichamelijke opvoeding met allerlei testen en denken dat dit helpend is voor de ontwikkeling.

In 2017 heeft de onderwijsinspectie in samenwerking met het Cito getracht een uitspraak te doen of het mogelijk is het vak lichamelijke opvoeding te toetsen. Vakdocenten, vakspecialisten, onderwijskundigen, (para)medici, psychologen, pedagogen, politici en bewegingswetenschappers werkten eraan mee. Het bleek vanuit allerlei verschillende disciplines een lastige klus. We kunnen de kern van de discussie het beste samenvatten zoals Albert Einstein het ook ooit verwoordde:

‘If you judge a fish by its ability to climb a tree,

it will live its whole life believing that it is stupid.’

Een ander nadeel van het fenomeen ‘toetsen’ is dat we geneigd zijn de lessen toetsgericht te maken. We willen immers dat een kind voldoende oefent om op een bepaald moment de truc of vaardigheid te beheersen. Daarnaast wil je als leerkracht aan de ouders en het bestuur laten zien dat de leerlingen onder jouw leiding progressie maken. Maar of deze toets op langere termijn bijdraagt aan meer zelfvertrouwen, zelfeffectiviteit, creativiteit en een vitaal lichaam valt te betwijfelen. 

Het (buiten) spelen is een prachtig schouwspel voor professionals; we zouden dit natuurlijke spel kapotmaken als we gingen toetsen. Het kijken naar kinderen op een speelplein of tijdens een vrije gymles is een uitermate goed instrument om te observeren. Situaties zoals deze maken de algehele ontwikkeling van het kind duidelijk zichtbaar. Het is immers lastig om ‘bewegend te liegen’, je kunt iets wel of niet. Als een kind meedoet aan een tikspel, en het heeft een geringe lichaamsspanning of moeite met balanceren, dan zie je waarschijnlijk dat het moeite heeft met schijnbewegingen maken. Een andere mogelijkheid is dat het kind zich continu verstopt, omdat het weet dat dit de beste tactiek is om niet getikt te worden. Maar een goede beweger zal de tikker continu opzoeken en uitdagen.

Een kind dat zichzelf uitdaagt en prettig met anderen buiten kan spelen, zou een mooie ‘opbrengst’ zijn van de aangeboden gymlessen op de basisschool.